Metoda integracji sensorycznej została stworzona przez amerykańską psycholog

i terapeutę Jean Ayres w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku. J. Ayers wykazała praktyczne znaczenie trzech podstawowych, najwcześniej dojrzewających systemów zmysłowych w procesie prawidłowego rozwoju dziecka. Są to: system dotykowy, system czucia głębokiego, tak zwana propriocepcja oraz układ przedsionkowy zwany inaczej  zmysłem równowagi.

 

System przedsionkowy.

 

Kiedy układ ten funkcjonuje prawidłowo, prawie nie odczuwamy jego istnienia. Jest podstawowym zmysłem rozwijającym się jeszcze w okresie płodowym. System przedsionkowy mając połączenie z móżdżkiem pozwala na interpretację informacji dotyczących położenia ciała w przestrzeni. Przedsionek wyposażony jest w receptory mieszczące się w uchu wewnętrznym, które odbierają wrażenia płynące z ruchu rotacyjnego i liniowego oraz z wibracji. System przedsionkowy funkcjonuje w obszarze rozwijania poczucia równowagi, świadomości przestrzeni, zdolności do stabilizacji ramion i bioder i całościowej kontroli sprawnego poruszania się. Odpowiada także za podtrzymywanie prawidłowego napięcia mięśniowego, wyzwalanie odruchów ocznych i koordynację pracy obu oczu , utrzymywanie stałego pola widzenia w czasie ruchów głowy, rozwój mowy.

 

 System dotykowy.

 

Dotyk jest zmysłem rozwijającym się najwcześniej, bo już około piątego szóstego tygodnia życia płodowego. Dziecko poznaje świat właśnie za pomocą tego zmysłu. Bodźce dotykowe odbieramy przez skórę. System ten informuje nas o nieoczekiwanych i niebezpiecznych bodźcach dotykowych, wpływa na naszą uwagę i pobudzenie, jest ważny z punktu widzenia rozwoju ruchowego, planowania motorycznego, oraz rozwoju schematu ciała. Dziecko które czerpie naturalną przyjemność z fizycznego kontaktu z mamą potrafi później budować prawidłowe więzi emocjonalne z otoczeniem. Pozbawienie doznań dotykowych powoduje zaburzenia w jego rozwoju społeczno – emocjonalnym.

 

System proprioceptywny.

 

System proprioceptywny jest drugim co do wielkości systemem zmysłowym. Odbiera on informacje z powierzchni stawowych, mięśni oraz ścięgien. Proprioreceptory przekazują informacje o tym jak się poruszamy, czy stoimy, gdzie się znajdujemy w przestrzeni. Wrażenia proprioceptywne wpływają na pobudliwość układu nerwowego. Między zmysłem propriocepcji a zmysłem przedsionkowym występuje silna zależność, ponieważ ich współpraca ma wpływ na napięcie mięśniowe. Odpowiada on także za poruszanie poszczególnymi częściami ciała bez udziału wzroku, percepcję ułożenia narządów jamy ustnej podczas mówienia, wykształcenie lateralizacji.

 

System wzrokowy i słuchowy.

 

System wzrokowy kształtuje się na bazie trzech wcześniej opisanych systemów. Ma on zdolność do odbierania bodźców świetlnych ze środowiska i ich analizowania. Narządem wyspecjalizowanym do rejestrowania obrazu  jest oko. Wrażenia wzrokowe  powstaje na siatkówce, ale rozpoznanie tego dokonuje się w mózgu. Percepcja wzrokowa uczestniczy prawie we wszystkich działaniach człowieka. Percepcja wzrokowa rozwija się w wyniku właściwego przetwarzania bodźców wzrokowych oraz bodźców związanych z ruchem. Dzieci u  których rozwój ruchowy przebiega nieprawidłowo i nie otrzymuje właściwej stymulacji będą miały problemy z percepcją wzrokową.

System słuchowy wykształcił się z systemu przedsionkowego. Zdaniem J. Ayres jeśli układ przedsionkowy pracuje nieprawidłowo, to wpływa to negatywnie na funkcjonowanie systemu słuchowego. Percepcja słuchowa to zdolność do odbioru dźwięków ich rozpoznawania i różnicowania. Poziom rozwoju percepcji słuchowej w zasadniczy sposób wpływa na rozwój mowy.

 

Przykładowe ćwiczenia do wykonania w domu.

 

Rano:

• aktywność ruchowa– różny rodzaj ruchu w różnych pozycjach ciała zgodnie z potrzebami i preferencjami dziecka, różnego rodzaju aktywności angażujące pracę mięśni ( odpychanie różnymi częściami ciała, przeciąganie liny, przenoszenie ciężkich elementów, turlanie po przeszkodach rozłożonych na dywanie, poduchach rozłożonych na dywanie, rozciąganie taśmy Terha - Band)
• stymulacja czuciowa – ugniatanie dziecko całymi dłońmi, wszystkie części ciała, opukiwanie wałkiem piankowym, wałkowanie całego ciała w pozycji na brzuchu i na plecach, dociski stawowe , wycieranie dziecka różnymi fakturami preferowanymi przez niego.

Po południu

• aktywność ruchowa – szybkie kucanie i wstawanie, turlanie się po dywanie z zadaniem przenoszenie piłek do pudełka, bujanie się na niedużej piłce w pozycji na brzuchu do przodu i do tyłu, zabawa w taczkę, w pozycji na plecach łapanie piłki nogami i odrzucanie do rodzica, w pozycji na brzuchu łapanie piłki , turlanie butelki z wodą, przybijanie piątek chodzenie  stopa za stopą dotykając palcami pięty, pokonywanie różnego rodzaju torów przeszkód, ćwiczenia naprzemienności,  zabawy w izolowanie poszczególnych ruchów ciała, odtwarzanie rytmów
• stymulacja czuciowa jak rano

Wieczór

• aktywność ruchowa – bujanie na niedużej piłce w pozycji na brzuchu do przodu i do tyłu, huśtanie w kocu, na huśtawce ogrodowej, bujanie się w fotelu bujanym z różnymi zadaniami
• stymulacja wzrokowa – wodzenie wzrokiem za przedmiotem bez poruszania głową linii prostych, poziomych, ukośnych, różnych kształtów, zbliżanie i oddalanie przedmiotu, zabawy z latarką
• stymulacja czuciowa – rysowanie dłońmi na plecach rękach wzorów, dotykanie różnych części ciała i wskazywanie ich przez dziecko, mocniejsze wycieranie dziecka różnymi fakturami, ruchem wolniejszym i bardziej dociskowym
• ograniczenie bodźców niesprzyjających dziecku
• włączenie muzyki relaksacyjnej

 

Proponowane ćwiczenia

 

I. STYMULACJA BAZOWYCH SYSTEMÓW SENSORYCZNYCH	PROPONOWANE ĆWICZENIA
Stymulacja przedsionkowa	Huśtanie  na huśtawce, różne ułożenie ciała dziecko ma podrzucać obciążeniowe maskotki, skoki obunóż w miejscu, do przodu, do tyłu, na boki przeskakiwanie z nogi na nogę w siadzie kręcenie się w kółko na pośladkach marsz z wymachami rąk i nóg kołysanie się do przodu i na boki w leżeniu na plecach z nogami ugiętymi, skrzyżowanymi, przyciągniętymi do klatki piersiowej i oplecionymi rękami
Stymulacja propriceptywna	noszenie, przenoszenie ciężkich przedmiotów chodzenie na piętach, palcach, kolanach, na czworaka odciskanie dłoni, stóp, palców, łokci w masie solnej lub plastelinie ciągnięcie dużych zabawek chodzenie tyłem napieranie rękoma, stopami na ścianę przepychanie się w parach
Stymulacja układu dotykowego	zabawa co to za przedmiot – wyczuwanie rzeczy bez udziału wzroku zabawa sensoryczne pudełko – napełnienie dużego plastikowego pudełka ryżem, makaronem, grochem, i innymi nasionami, a następnie umieszczenie w środku kilku różnych przedmiotów. Ćwiczenie polega na zanurzeniu  dłoni w pojemniku i znajdowaniu w mim ukrytych przedmiotów. Dotykanie dłoni i przedramion materiałami o różnej fakturze Malowanie na niby ramion, kolan, nóg  rąk, głowy pędzlami różnej wielkości Toczenie dużej piłki lub małych po plecach dziecka Wkładanie rąk do ciepłej lub zimnej wody, mąki ziemniaczanej, sterty ścinek materiału

 

Opracowała

mgr Katarzyna Serafińska

logopeda, certyfikowany terapeuta Integracji Sensorycznej

członek Polskiego Stowarzyszenia Terapeutów Integracji Sensorycznej

 

mgr Anna Sobieszek

certyfikowany terapeuta Integracji Sensorycznej

 

 

BIBLIOGRAFIA:

1. B. Osadowska – Szlachcic „Terapia Integracji Sensorycznej” zeszyt 1 i 2, Wyd. Harmonia, Gdańsk 2011.

2. M. Kuleczka-Raszewska i D. Markowska, „ Uczę się poprzez ruch”. Wyd. Harmonia ,Gdańsk 2012.

3. C.S. Krasnowitz, „ Nie-zgrane dziecko”, Wyd. Harmonia, Gdańsk 2012.

4. C.S. Krasnowitz, „ Nie-zgrane dziecko w świecie gier i zabaw”, Wyd. Harmonia, Gdańsk 2012.

5. Violet F. Maas, ,,Uczenie się przez zmysły: wprowadzenie do teorii integracji sensorycznej dla rodziców i specjalistów”, WSiP, Warszawa 1998.